Poniżej przedstawiono podstawowe cechy osobowości chwiejnej emocjonalnie / borderline według najpopularniejszych klasyfikacji psychiatrycznych: ICD-10 i DSM-IV.
Zgodnie z klasyfikacją ICD-10 wyróżnia się osobowość chwiejną emocjonalnie, która obejmuje dwa podtypy: impulsywny (F60.30) i borderline (F60.31).
Typ impulsywny osobowości chwiejnej emocjonalnie
Charakteryzuje się wyraźną skłonność do konfliktów z innymi oraz do kłótliwości. Należy również stwierdzić co najmniej dwie spośród następujących cech:
- skłonność do działań impulsywnych,
- łatwość do reagowania gniewem lub przemocą,
- trudności z podtrzymaniem działań, które nie przynoszą szybkiej satysfakcji,
- niestabilny i kapryśny nastrój.
Typ z pogranicza osobowości chwiejnej emocjonalnie czyli borderline
Musi spełniać trzy z pośród następujących cech:
- niejasności dotycząc obrazu własnej osoby,
- celów i preferencji (również seksualnych),
- angażowanie się w intensywne, niestabilne związki prowadzące do kryzysów emocjonalnych,
- próby uniknięcia potencjalnego porzucenia,
- groźby lub działania samobójcze i samouszkadzające,
- stałe uczucie pustki wewnętrznej.
Autorzy klasyfikacji DSM-IV nie uwzględnili rozróżnienia na opisane powyżej podtypy. Osobowość z pogranicza jest tutaj zdefiniowana jako wzorzec zachowań zdominowany niestabilnością w relacjach interpersonalnych, ocenie osoby własnej i afektach oraz z wyraźnie zaznaczoną wybuchowością. Aby móc postawić takie rozpoznanie należy stwierdzić co najmniej pięć z poniższych cech:
- podejmowanie rozpaczliwych wysiłków w celu zapobieżenia porzuceniu realnemu lub wyimaginowanemu,
- niestałe ale intensywne związki interpersonalne (krańcowe idealizowanie lub dewaluowanie)
- zaburzenia tożsamości – utrwalony i wyraźnie zaburzony, zniekształcony lub niestabilny obraz własnej osoby lub poczucia własnej wartości,
- impulsywność co najmniej w dwóch obszarach stanowiących potencjalne zagrożenie dla samego siebie (życie seksualne, wydawanie pieniędzy, używanie substancji psychoaktywnych, ryzykowne prowadzenie samochodu, napadowe objadanie się),
- nawracające zachowania samobójcze, próby lub groźby samobójcze, dokonywanie samookaleczeń,
- niestabilność emocjonalna wywołana nadmierną reaktywnością nastroju,
- przewlekłe uczucie pustki,
- nieodpowiednio silny gniew lub brak kontroli nad wybuchami gniewu,
- przemijające, związane ze stresem myśli o charakterze paranoidalnym lub zaznaczone objawy dysocjacyjne
Pomocny w ustaleniu diagnozy zaburzeń osobowości jest ustrukturyzowany wywiad kliniczny do badania zaburzeń osobowości z osi II DSM-IV — SCID-II (Structured Clinical Interview for DSM-IV Axis II Personality Disorders). Oto przykładowe pytania z tego obszaru:
- Czy często popadał(a) Pan(i) w przerażenie, myśląc, że ktoś na kim zależy Panu(i) może Pana(ią) opuścić?
- Czy związki z ludźmi, na których naprawdę Panu(i) zależy mają dużo skrajnych wzlotów i upadków?
