Odżywianie się jest jedną z podstawowych czynności umożliwiającej nam życie, bowiem jedzenie pozwala nam utrzymywać procesy biologiczne organizmu. Jedzenie, oprócz tego kluczowego zadania – spełnia również inne funkcje, m.in. kulturowe, społeczne, psychologiczne. Sięganie po jedzenie motywowane psychologicznymi potrzebami, związane jest z przeżyciami wewnętrznymi i relacjami z ludźmi. Może to być okazywanie i wzmacnianie pozytywnych uczuć poprzez zaproszenie na kolację kogoś, komu jesteśmy wdzięczni; nagradzanie dziecka gdy było grzeczne u lekarza czy też pocieszanie się gdy jesteśmy smutni i sięgamy po ulubione czekoladki w oczekiwaniu na przyjemność.
Co oznacza pojęcie emocjonalne jedzenie?
I właśnie skłonność jedzenia w sytuacji przeżywania emocji, szczególnie z kręgu negatywnych, doświadczania stresu lub napięcia nazwano emocjonalnym jedzeniem (emotional eating). Funkcją emocjonalnego jedzenia jest regulacja emocji i radzenie sobie z nimi. Dyskomfort emocjonalny motywuje do podjęcia czynności zaradczych, polegających w tym przypadku na sięganiu po jedzenie. Już samo myślenie, przygotowanie, a także spożywanie posiłku może odwrócić uwagę od przykrego stanu oraz może doprowadzić do zmiany – podlegającej na pojawieniu się przyjemnych odczuć oraz na rozładowaniu napięcia, poprzez wykorzystanie energii na czynności związane z jedzeniem.
Cechy emocjonalnego jedzenia
Badacze zwrócili uwagę na kilka charakterystycznych cech emocjonalnego jedzenia:
- różne emocje wywołują konkretne zachowanie jedzeniowe u różnych osób – nie ma prostych zależności między konkretnymi stanami emocjonalnymi, a występowaniem lub brakiem jedzenia pod ich wpływem;
- zwykle wyborem pokarmu kierują: smak potrawy i przyzwyczajenie danej osoby, a w sytuacji emocjonalnego jedzenia – pokarm najczęściej jest wysokokaloryczny, często bogaty w węglowodany;
- jedzenie pod wpływem emocji zazwyczaj nie odbywa się w towarzystwie innych, ale pod ich nieobecność, czasem wręcz w ukryciu;
- emocjonalne jedzenie często inicjowane jest przy braku odczucia głodu;
- ma okresową naturę: pojawia się lub nasila w trudnych momentach życiowych;
- emocjonalnemu jedzeniu sprzyja przeżywanie rozlanych, trudnych do nazwania emocji oraz brak poczucia kontroli nad własnym pobudzeniem emocjonalnym;
- występowaniu emocjonalnego jedzenia sprzyja radzenie sobie ze stresem poprzez tendencję do koncentrowania się na emocjach i unikaniu stresorodnych sytuacji.
Jeśli większość z tych punktów opisuje Twoje zachowanie i zaniepokoiło Cię to, możesz zacząć zmianę nawyków jedzeniowych i radzenia sobie z emocjami w inny, korzystniejszy dla zdrowia sposób. Emocjonalne jedzenie może mieć pozytywny aspekt – większość z nas lubi przyjemne posiłki z bliskimi osobami. Jednak w sytuacji gdy emocjonalne jedzenie nie wiąże się z przyjemnością, a towarzyszy mu poczucie wstydu, bezradności i inne niekorzystne konsekwencje, warto się zatrzymać i zastanowić czy tak musi być. Dlaczego jedzenie przestało być źródłem energii i przyjemności? Co zrobić żeby to odzyskać? Refleksja w tym zakresie może być pierwszym krokiem do zmiany, którą można kontynuować samodzielnie, przy wsparciu bliskich, a w wybranych przypadkach warto rozważyć pomoc ze strony specjalisty – psychoterapeuty lub psychiatry.
Opracowała: dr hab. Barbara Bętkowska–Korpała
