Specjalistyczny ośrodek pomocy psychologicznej, psychoterapeutycznej i psychiatrycznej.

Psychoedukacja – znaczenie w leczeniu zaburzeń psychicznych

Co to jest psychoedukacja?

Psychoedukacja to termin bardzo różnie definiowany i rozumiany. Najprostsze, wręcz potoczne (a przy tym błędne) definicje określają psychoedukację jako jakiekolwiek informowanie chorego o chorobie i przyjmowanych lekach przez lekarza lub innego członka personelu leczącego, w dość dowolny sposób, niejako przy okazji „prawdziwych i zasadniczych” spraw jak wypisanie leków i „zlecenie” pacjentowi ich przyjmowania. Tymczasem ambitniej rozumiana psychoedukacja jest pojęciem znacznie szerszym.

Wśród wielu wymienianych w publikacjach definicji, na szczególną uwagę zasługuje ta podana przez wybitnego badacza i klinicystę posługującego się tą metodą pracy z pacjentem Francesca Coloma, który definiuje ją następująco:

„Psychoedukacja jest umacniającym (empowering) treningiem pacjenta, którego celem jest promowanie świadomości i postawy proaktywnej, dostarczanie narzędzi do obchodzenia się, radzenia sobie i życia z przewlekłą chorobą (tj. zwiększania współpracy w leczeniu, rozpoznawania wczesnych oznak nawrotów, kształtowania stylu życia, radzenia sobie z kryzysami, poprawie komunikacji) i zmiana zachowań oraz nastawień związanych z chorobą. Psychoedukacja zamienia winę na odpowiedzialność, bezradność na proaktywną troskę, a zaprzeczanie na świadomość” .

Innymi słowy psychoedukacja to nie tylko technika, lecz i postawa klinicysty nastawiona na wzmocnienie pacjenta i uczynienie go współodpowiedzialnym za własne leczenie. Kładzie się przy tym większy nacisk na przymierze terapeutyczne, a nie tylko na stosowanie się do zaleceń lekarskich. Głównym celem jest stworzenie ambitniejszego programu leczenia uwzględniającego: zwiększoną świadomość choroby i wpływu na jej przebieg oraz pomoc pacjentowi w adaptacji do niej.

Wiele teorii stanowić może punkt wyjścia w rozumieniu mechanizmów działania psychoedukacji. Wymienia się wśród nich koncepcje: poznawcze, behawioralne, nawiązujące do teorii uczenia się, psychodynamiczne, wsparcia społecznego, epowermentu, rozwojowe i rodzinne.

Cele oddziaływań psychoedukacyjnych to:

  • Edukacja uczestników w zakresie znaczących wyzwań w codziennym życiu,
  • Pomaganie uczestnikom w rozwinięciu wsparcia społecznego i zasobów, które pozwolą na poradzenie sobie z tymi wyzwaniami,
  • Rozwijanie umiejętności radzenia sobie z tymi wyzwaniami,
  • Rozwijanie wsparcia emocjonalnego,
  • Redukowanie stygmatyzacji,
  • Zmiana nastawień i przekonań uczestników nt. problemu,
  • Identyfikacja i eksploracja uczuć związanych z problemem,
  • Rozwijanie umiejętności rozwiązywania problemów,
  • Rozwijanie umiejętności interwencji kryzysowej.

Cechy efektywnej psychoedukacji:

  • Zapewnia konkretne informacje o problemie,
  • Oferuje praktyczne strategie w celu uzyskania zmiany zachowań,
  • Podnosi samoocenę poprzez uzyskanie dostępu do zasobów umożliwiających zadbanie o swoje potrzeby,
  • Zwiększa odporność na stres poprzez nabycie nowych umiejętności radzenia sobie i rozwiązywania problemów,
  • Rozwija nowe sieci społeczne,
  • Zapoznaje uczestników z nowym (profesjonalnym) językiem, pozwalającym lepiej rozumieć zagadnienia związane z danym problemem,
  • Dekonstruuje mity związane z danym zagadnieniem,
  • Wytycza bardziej jasne granice pomiędzy uczestnikami, ich bliskimi i profesjonalistami,
  • Poprawia umiejętność komunikacji, co sprzyja rozwiązywaniu problemów,
  • Redukuje ograniczenia stojące na drodze do indywidualnej zmiany, bądź zmiany w systemie rodzinnym, poprzez uzyskanie świadomości dostępu do zasobów i alternatywnych sposobów myślenia,
  • Zmniejsza stygmatyzację i lęk,
  • Wzbudza nadzieję w uczestnikach.

Obecnie uważa się, iż psychoedukacja stanowi podstawową interwencję terapeutyczną w nowoczesnym leczeniu wszystkich zaburzeń psychicznych, ze szczególnym uwzględnieniem tych najcięższych, przebiegających przewlekle, często nawracających (np. depresja, schizofrenia, zaburzenie afektywne dwubiegunowe, zaburzenia lękowe, a ostatnio także – anoreksja i inne zaburzenia odżywania).

Opracowali: dr n. med. Bartosz Grabski, dr n. med. Grzegorz Mączka podstawie:

  1. Colom F. Keeping therapies simple: psychoeducation in the prevention of relapse in affective disorders. Br J Psychiatry. 2011 May;198(5):338-40.
  2. Walsh J. Psychoeducation in Mental Health, Walsh J. Chicago, Ilinois, Lyceum Books, inc. 2010
  3. Grabski B, Mączka G, Dudek D. The role of psychoeducation in the complex treatment of bipolar disorder. Arch Psychiatry Psychotherapy, 2007; 3: 35 – 41
  4. Mączka G, Grabski B, Gierowski JK, Dudek D. Psychoedukacja grupowa w kompleksowym leczeniu choroby afektywnej dwubiegunowej – doświadczenie krakowskie. Psych Pol, 2010; 44(1): 89 – 100
dr hab. n. med. Bartosz Grabski, FECSM, WPATH-CM

Specjalista psychiatrii i seksuologii, psychoterapeuta. Specjalizuje się w pomocy osobom transpłciowym doświadczającym dysforii płciowej. Dodatkowo obszar jego zainteresowań klinicznych obejmuje problemy osób homo-… »

Inne artykuły:
Przeczytaj również:
Co to jest nerwica?
Co to jest nerwica?
8 października 2021

Nerwica (dawniej: neuroza) to termin używany do opisu niepsychotycznego zaburzenia psychicznego, które wiąże się z doświadczaniem cierpienia i lęku, które... »

Dane do przelewu krajowego:

NZOZ Centrum Dobrej Terapii
ul. Zygmunta Miłkowskiego 9/U3, 30-349 Kraków

Nr rachunku bankowego:
96 8112 0008 0008 9281 2000 0010

Dane do przelewu zagranicznego w EUR:

NZOZ Centrum Dobrej Terapii
ul. Zygmunta Miłkowskiego 9/U3, 30-349 Kraków

Nr rachunku bankowego:
62 8112 0008 0008 9281 2000 0040

Bank Spółdzielczy w Brzeźnicy
ul. Kalwaryjska 5, 34-114 Brzeźnica

Dane do przelewu zagranicznego w USD:

NZOZ Centrum Dobrej Terapii
ul. Zygmunta Miłkowskiego 9/U3, 30-349 Kraków

Nr rachunku bankowego:
83 8112 0008 0008 9281 2000 0050

Bank Spółdzielczy w Brzeźnicy
ul. Kalwaryjska 5, 34-114 Brzeźnica