Poniżej przedstawiono podstawowe i przydatne informacje na temat farmakoterapii depresji.
- Depresja jest realną chorobą, którą można i należy leczyć, a w większości przypadków terapia może być skuteczna. Optymalnym celem farmakoterapii jest całkowite ustąpienie objawów depresyjnych i powrót pacjenta do normalnego, satysfakcjonującego funkcjonowania.
- Leki przeciwdepresyjne nie mają działania uzależniającego.
- Prawidłowo dobrany lek przeciwdepresyjny nie „otumania”.
- Leki przeciwdepresyjne nie działają doraźnie – oznacza to, że po zażyciu jedynej czy kilku tabletek, nastrój pacjenta się nie poprawi a efekt przeciwdepresyjny jest rezultatem wielodniowego a nawet wielotygodniowego, stopniowego rozwijania się działania leku.
- Leki przeciwdepresyjne brane nieregularnie, z przerwami lub doraźnie nie mają działania terapeutycznego lub to działanie mogą utracić – należy je stosować ściśle według wskazań lekarza.
- Pierwszych efektów działania leku przeciwdepresyjnego należy spodziewać się najwcześniej po około 2 tygodniach przyjmowania pełnej dawki terapeutycznej. To jest czas, po którym psychiatra wraz z pacjentem dokonuje wstępnej oceny skuteczności leczenia.
- Pełne działanie leku przeciwdepresyjnego rozwija się zwykle w ciągu 4-8 tygodni stosowania, a w przypadku osób w wieku podeszłym czas ten może znacząco się wydłużyć. W większości przypadków to jest właśnie okres, kiedy można definitywnie oceniać efektywność leczenia.
- Leczenie depresji jest procesem długotrwałym, wymagającym kontynuacji jeszcze długo po całkowitym ustąpieniu objawów depresji. W przypadku pierwszego zachorowania na depresję, leki należy stosować przez 6-12 miesięcy od momentu ustąpienia objawów. W przypadku depresji nawracającej czas stosowania jest znacznie dłuższy (kilka lat), czasami nawet bezterminowy. Optymalny czas stosowania leku uzgadnia psychiatra w porozumieniu z pacjentem , w oparciu o analizę wielu czynników.
- Przedwczesne odstawienie leków przeciwdepresyjnych jest niewskazane i stwarza znaczące ryzyko nawrotu choroby.
- Gwałtowne odstawienie leku przeciwdepresyjnego (np. zaniechanie jednej lub kliku dawek) jest niewskazane i może skutkować pojawieniem się nieprzyjemnych i niepokojących objawów odstawiennych. Nie mają one jednak nic wspólnego z uzależnieniem!
- Na pierwszy zastosowany lek przeciwdepresyjny reaguje pozytywnie około 50-70% pacjentów – u pozostałych pojawia się konieczność zastosowania dodatkowego leku, zmiany danego leku lub zastosowania jego innej dawki .
- Niektóre leki przeciwdepresyjne mogą upośledzać zdolność do prowadzenia samochodu i obsługi maszyn – zawsze pytaj lekarza czy biorąc dany lek możesz kierować pojazdami lub pracować na dotychczasowym stanowisku.
- Leki przeciwdepresyjne mogą wchodzić w interakcje z innymi lekami, przepisanymi przez innych specjalistów oraz z kupowanymi bez recepty lekami i suplementami diety (łącznie z preparatami naturalnymi czy ziołowymi) – psychiatra powinien zostać poinformowany o wszystkich takich lekach i preparatach jakie otrzymuje lub planuje zażywać pacjent.
- Stosowanie niektórych leków przeciwdepresyjnych może być przeciwwskazane w pewnych chorobach somatycznych, dlatego też należy poinformować psychiatrę o wszystkich chorobach rozpoznanych i leczonych u innych lekarzy.
- Niektóre leki przeciwdepresyjne mogą wchodzić w niebezpieczne interakcje z alkoholem – zawsze pytaj psychiatrę o możliwość spożywania alkoholu podczas kuracji przeciwdepresyjnej.
- Na początku leczenia depresji do leku przeciwdepresyjnego psychiatra dołącza niekiedy inne preparaty wspomagające – np. leki uspakajające i nasenne.
- Zażywanie każdego leku przeciwdepresyjnego może wiązać się z występowaniem działań niepożądanych (bardzo zróżnicowanych w zależności od tego jaki lek został przepisany), ale:
- w przypadku leków nowej generacji większość objawów niepożądanych pojawia się tylko w trakcie włączania leku i ustępuje bezpowrotnie lub ulega znaczącej redukcji po kilku – kilkunastu dniach,
- dla większości pacjentów można dopasować profil potencjalnych skutków ubocznych terapii do ich preferencji, przez co nawet długotrwałe stosowanie leku nie jest uciążliwe.
- Stosowanie niektórych leków przeciwdepresyjnych może wiązać się z występowaniem zaburzeń funkcji seksualnych:
- najczęściej polegają one na spadku (popędu płciowego) libido, wydłużeniu czasu potrzebnego do osiągnięcia orgazmu lub niemożności osiągnięcia orgazmu. Rzadziej są t:o zaburzenia erekcji u mężczyzn lub suchość dróg rodnych u kobiet,
- wszystkie zaburzenia funkcji seksualnych po lekach przeciwdepresyjnych mają charakter odwracalny –tj. ustępują w przypadku redukcji dawki leku, odstawienia leku lub zamiany na inny lek,
- jeżeli pojawią się zaburzenia funkcji seksualnych, należy powiedzieć o nich lekarzowi – w znacznej części przypadków udaje się je usunąć lub zmniejszyć ich nasilenie wprowadzając odpowiednie modyfikacje w leczeniu.
- W trakcie stosowania leków przeciwdepresyjnych może dojść do istotnych zmian apetytu i masy ciała (spadek lub wzrost) – warto regularnie kontrolować wagę ciała, a o jej istotnych zmianach poinformować psychiatrę.
- Leki przeciwdepresyjne różnią się między sobą stopniem bezpieczeństwa dla płodu w trakcie ich stosowania przez kobietę w ciąży, jednak według obecnego stanu wiedzy nie można w przypadku żadnego z tych leków powiedzieć, że jest on w pełni bezpieczny. Dlatego też kobieta:
- biorąc lek przeciwdepresyjny powinna stosować skuteczne i sprawdzone metody antykoncepcji,
- przed zajściem w ciążę powinna wcześniej odstawić lek przeciwdepresyjny, planując wraz z psychiatrą odpowiedni na to moment i tempo odstawiania,
- biorąca lek przeciwdepresyjny odkryje, iż jest w ciąży powinna niezwłocznie skonsultować się z psychiatrą. Ryzyko związane ze stosowaniem leku przeciwdepresyjnego w ciąży jest różne – zależne od typu leku oraz trymestru ciąży. Zatem psychiatra może zdecydować o utrzymaniu leku, bądź jego odstawieniu czy zamianie na inny preparat.
- W przypadku niektórych pacjentów (zwłaszcza u osób chorujących na depresję w przebiegu zaburzeń należących do spektrum zaburzeń dwubiegunowych), po pewnym okresie farmakoterapii działanie leku przeciwdepresyjnego może okazać się „za silne” i prowadzić do stanów euforii , pobudzenia, rozdrażnienia, aż do hipomanii lub manii włącznie – pojawienie się takiej reakcji wymaga niezwłocznego skontaktowania się z lekarzem (najlepiej psychiatrą).
- Jeżeli pomimo prawidłowego przyjmowania leku objawy depresyjne nasilają się lub wystąpią myśli samobójcze – należy niezwłocznie skontaktować się z lekarzem.
Opracował: dr hab. n. med. Marcin Siwek
