Specjalistyczny ośrodek pomocy psychologicznej, psychoterapeutycznej i psychiatrycznej.

Psychoterapia poznawczo-behawioralna w leczeniu depresji

Depresja to zaburzenie nastroju, czyli zaburzenie afektywne. Psychiatrzy określają je mianem „epizodu depresyjnego” lub – jeżeli to kolejny „epizod”– mówią o „zaburzeniu depresyjnym nawracającym”.

Jak odróżnić smutek od depresji?

Podobnie, jak w przypadku dużej części zaburzeń psychicznych, to co jest normą, od tego, co jest już zaburzeniem, odróżniamy patrząc na:

  • czas trwania objawów,
  • nasilenie objawów.

Gdy czujemy się dobrze, jesteśmy w tzw. wyrównanym nastroju. W depresji nastrój nie jest wyrównany, ale trwale obniżony – czyli poniżej tego, jak jest zwykle. O zaburzeniu mówimy wtedy, gdy taki nastrój utrzymuje się przez co najmniej dwa tygodnie.

Oprócz tego występuje anhedonia, czyli nieumiejętność cieszenia się z tego, co do tej pory sprawiało przyjemność. Innym objawem jest spadek energii i szybsze, niż zwykle, męczenie się.

Obraz zespołu depresyjnego dopełniają objawy wymienione poniżej. W zależności od tego, ile z ich doświadcza pacjent, określa się, czy epizod depresyjny jest łagodny, umiarkowany, czy ciężki:

  • spadek zaufania lub szacunku do siebie;
  • nieuzasadnione i nadmierne poczucie winy i wyrzuty sumienia;
  • problemy z koncentracją uwagi, myśleniem, zapamiętywaniem i podejmowaniem decyzji;
  • myśli rezygnacyjne, myśli o śmierci i/ lub samobójstwie lub zachowania samobójcze;
  • redukcja aktywności;
  • zaburzenia snu (np. problem z zasypianiem, wybudzanie w ciągu nocy i trudności z ponownym zaśnięciem, wczesne wybudzania rano);
  • utrata apetytu (lub nadmierny apetyt) i często utrata wagi ciała.

Czy psychoterapia wystarczy?

Samą psychoterapią można pomóc zwykle wtedy, gdy depresja jest łagodna. Przy depresji umiarkowanej najczęściej istnieje konieczność jednoczesnego zażywania leków przeciwdepresyjnych. W depresji ciężkiej psychoterapię można włączyć wtedy, gdy leki zaczęły już działać i część objawów wycofała się lub zmalało ich nasilenie.

Psychoterapia poznawczo-behawioralna CBT w leczeniu depresji

Jednym z podejść terapeutycznych stosowanych w leczeniu depresji jest psychoterapia poznawczo-behawioralna (CBT). Oto kilka podstawowych założeń psychoterapii poznawczej oraz leczenia depresji w tym podejściu.

Psychoedukacja

Pierwszym etapem każdej pracy w terapii poznawczo-behawioralnej jest psychoedukacja, czyli zapoznanie pacjenta z modelem poznawczym w ogóle (tzw. ABC), a także z modelem samej choroby.

Terapia poznawcza zakłada, że to, jak się czujemy i zachowujemy (C – consequences) wobec danego zdarzenia (A – activating event), zależy od naszych myśli i przekonań (B – beliefs). Innymi słowy – od naszej interpretacji danego wydarzenia zależy nasza reakcja na nie.

Myśli automatyczne i przekonania kluczowe – skąd się biorą?

Myśli, które pojawiają się w naszej głowie w danej sytuacji nazywamy automatycznymi. Ich treść zależy od tego, jakie są nasze ogólne przekonania na temat siebie, innych ludzi, świata. Te przekonania nazywamy kluczowymi. Powstają one na wcześniejszych etapach naszego życia. I tak, jeżeli ktoś ma przekonanie kluczowe na swój temat, że jest gorszy, to w różnych sytuacjach będą pojawiać się u niego się myśli automatyczne pochodzące z tego przekonania, np. to mi się nie uda, jestem do niczego.

Według Aarona Becka, twórcy psychoterapii poznawczej, w depresji występują negatywne myśli automatyczne na temat trzech ważnych obszarów (tzw. triada depresyjna):

  • siebie;

  • świata;

  • przyszłości.

Te negatywne myśli odpowiadają za powstanie objawów depresyjnych – smutku, braku energii, braku chęci do działania itd. Z kolei im bardziej jest mi smutno i im mniej „mi się chce”, tym gorzej myślę o sobie, otaczającym mnie świecie i swojej przyszłości. Zatem objawy depresji w mechanizmie „błędnego koła” nasilają negatywne myślenie.

Te myśli mają oczywiście swoje źródło w przekonaniach kluczowych, jednak nimi zajmujemy się dopiero na dalszych etapach pracy.

Aktywizacja

Gdy pacjent zna już model poznawczy depresji, zaczyna się praca nad tzw. aktywizacją. W depresji, w związku z tym, że ma się mało energii, stopniowo redukuje się różne aktywności – wyjście z domu, spotkania ze znajomymi. Coraz trudniej pracować, dbać o siebie, czy wreszcie wstawać rano z łóżka. Zgodnie z modelem poznawczym, te zachowania zwrotnie wpływają na myślenie: skoro nie umiem wstać z łóżka, jestem do niczego oraz wpływają na nastrój (smutek, rezygnacja). Podobnie dzieje się na poziomie biologicznym. W dużym uproszczeniu można powiedzieć, że to, że nie podejmuje się aktywności powoduje spadek wydzielania neuroprzekaźników odpowiedzialnych za nastój (np. serotoniny).

Planowanie i stopniowe zwiększenie dziennej aktywności jest pierwszym krokiem w terapii depresji – zaczynamy od zachowania, czyli od części behawioralnej. Potem przychodzi czas na część poznawczą, czyli praca z negatywnymi myślami automatycznymi – dyskutowanie z nimi, podważanie ich. Kolejnym etapem jest praca terapeutyczna z głębszymi strukturami poznawczymi, czyli przekonaniami kluczowymi – badamy ich źródła, ale przede wszystkim zadajemy pytania o ich prawdziwość i funkcjonalność.

Profilaktyka nawrotów

Ostatnim etapem pracy jest tzw. profilaktyka nawrotów, przy pomocy której staramy się zminimalizować ryzyko ponownego pojawienia się objawów depresyjnych.

Opracowała mgr Maria Biegańska-Prochaczek

Przeczytaj również:

Dane do przelewu krajowego:

NZOZ Centrum Dobrej Terapii
ul. Zygmunta Miłkowskiego 9/U3, 30-349 Kraków

Nr rachunku bankowego:
96 8112 0008 0008 9281 2000 0010

Dane do przelewu zagranicznego w EUR:

NZOZ Centrum Dobrej Terapii
ul. Zygmunta Miłkowskiego 9/U3, 30-349 Kraków

Nr rachunku bankowego:
62 8112 0008 0008 9281 2000 0040

Bank Spółdzielczy w Brzeźnicy
ul. Kalwaryjska 5, 34-114 Brzeźnica

Dane do przelewu zagranicznego w USD:

NZOZ Centrum Dobrej Terapii
ul. Zygmunta Miłkowskiego 9/U3, 30-349 Kraków

Nr rachunku bankowego:
83 8112 0008 0008 9281 2000 0050

Bank Spółdzielczy w Brzeźnicy
ul. Kalwaryjska 5, 34-114 Brzeźnica