Ortoreksja psychiczna (orthorexia nervosa) jest terminem zaproponowanym przez Stevena Bratmana w 1997 roku, na określenie przypadków patologicznej fiksacji na konsumpcji, przygotowywaniu, wyszukiwaniu i kupowaniu zdrowej żywności. W chwili obecnej status tego zjawiska jako izolowanego, samodzielnego zaburzenia psychicznego jest przedmiotem kontrowersji i dyskusji ekspertów. Zachowania składające się na proponowany obraz ortoreksji są przedmiotem zainteresowania i obserwacji klinicystów dopiero od niedawna, zatem ortoreksja psychiczna nie figuruje w obecnych, obowiązujących systemach klasyfikacyjnych takich jak ICD-10, czy DSM-IV TR.
Ortoreksja a inne zaburzenia odżywiania
Ortoreksja psychiczna wykazuje pewne cechy wspólne z innymi zaburzeniami jedzenia (odżywiania się) – przykładowo – podobnie do anoreksji psychicznej – może ona prowadzić do niedożywienia, niewłaściwego odżywienia lub znaczącej utraty wagi ciała. W przeciwieństwie do anoreksji czy bulimii przedmiotem troski osób cierpiących na ortoreksję nie jest ilość spożywanych produktów (lub kalorii) czy też ryzyko przybrania na wadze, ale usilna, obsesyjna potrzeba wybierania i spożywania wyłącznie produktów „zdrowych”, „czystych”, „organicznych”, „najlepszej jakości”. Niekiedy osoby takie spędzają długie godziny na studiowaniu, dostosowywaniu i podporządkowywaniu się do surowych reguł żywieniowych. W przeciwieństwie do fizjologicznego i zalecanego przez lekarzy zainteresowania zdrowym żywieniem i trybem życia, nadmiarowe i obsesyjne zachowania związane z ortoreksją prowadzą do poważnych konsekwencji zdrowotnych, cierpienia psychicznego i zaburzenia funkcjonowania pacjenta. Jak do tej pory nie opracowano powszechnie obowiązujących kryteriów rozpoznawania ani definicji ortoreksji. Z tego powodu trudno jest oszacować jej rozpowszechnienie. Dotychczasowe nieliczne badania wskazują że około 25% populacji wykazuje „nadmierne”, zainteresowanie zdrowym żywieniem, natomiast problem ortoreksji może dotyczyć kilku procent.
Ze względu na to, że nie ma obecnie wśród ekspertów powszechnej zgody co do istnienia ortoreksji psychicznej jako odrębnej jednostki chorobowej, a zjawisko to od niedawna jest przedmiotem badań, to nie istnieją również ustalone standardy postępowania.
Należy pamiętać, że objawy ortoreksji mogą być niekiedy częścią obrazu innych zaburzeń psychicznych – np. anoreksji, bulimii, zaburzeń obsesyjno-kompulsyjnych, hipochondrycznych, psychotycznych i innych.
Opracował dr hab. n. med. Marcin Siwek
