Początki historii terapii poznawczo behawioralnej (CBT) sięgają lat 50. XX wieku. W tym czasie wspomniany nurt terapeutyczny bardzo się rozwinął, tworząc bogatą rodzinę terapeutyczną, z silnym poparciem w badaniach naukowych, oferujący pomoc w różnorodnych problemach i zaburzeniach psychicznych. Z tego też względu postuluje się nawet mówienie bardziej o „terapiach poznawczo-behawioralnych” (w liczbie mnogiej) niż o „terapii poznawczo-behawioralnej”. Współcześnie używamy określenia „fale CBT” dla określenia ewolucji jaką przechodził ów nurt terapeutyczny na przestrzeni dekad.
Wyróżniamy trzy fale CBT
Fala pierwsza CDT
Skoncentrowała się na zdobyczach tradycji behawioralnej i czerpała z bogatych odkryć płynących z obserwacji zachowania zwierząt, prowadzonych przez takich badaczy jak Pavlov, Thorndike, Skinner czy Watson. W centrum uwagi fali pierwszej znalazły się prawa rządzące warunkowaniem klasycznym i instrumentalnym. Ma ona szczególne zasługi we wprowadzeniu technik terapeutycznych, skutecznych w leczeniu zaburzeń lękowych.
Druga fala CBT
W centrum uwagi obok mechanizmów behawioralnych postawiła poznawcze aspekty procesów psychicznych, tworząc podwaliny dla terapii poznawczo-behawioralnej. Inspirowała się odkryciami pionierów terapii poznawczej takich jak Beck czy Ellis. Za jej sprawą w żargonie terapeutów pojawiły się takie pojęcia jak schemat poznawczy, myśli automatyczne czy zniekształcenia poznawcze. CBT stanowi współcześnie najpowszechniej stosowany system psychoterapeutyczny na świecie, z silnym poparciem w licznych badaniach naukowych. Zrewolucjonizował m.in. leczenie zaburzeń depresyjnych.
Trzecia fala CBT
najmłodsza z wymienionych, wzbogaciła dotychczasowe zdobycze CBT poprzez skupienie uwagi na m.in.: podkreśleniu znaczenia relacji terapeutycznej, związków emocjonalnych, duchowości, wyznawanych wartości czy technikach uważności (mindfulness). Ta grupa terapii charakteryzuje się znacznym zróżnicowaniem wewnętrznym, a do jej najbardziej znaczących nurtów możemy zaliczyć m.in.: terapię opartą na akceptacji i zaangażowaniu (ACT), terapię poznawczą opartą na uważności (MBCT) czy dialektyczną terapię behawioralną (DBT). Niekiedy zalicza się do tej grupy także tzw. terapię schematów. Trzecia fala terapii CBT stanowi ważny obszar rozwoju współczesnej psychoterapii, poszerzając spektrum technik terapeutycznych w wymagających zaburzeniach psychicznych, takich jak osobowość borderline (o typie chwiejnym emocjonalnie) czy nawracające zaburzenia depresyjne.
Opracował: dr n. med. Grzegorz Mączka
