Większość nowoczesnych leków psychotropowych jest przystosowana do długotrwałego (często wieloletniego), bezpiecznego przyjmowania przez pacjenta.
Jednak w przypadku nałożenia się na siebie różnych niekorzystnych okoliczności, może dojść w trakcie farmakoterapii do rozwinięcia się niebezpiecznych dla zdrowia powikłań. Przykładem takiego powikłania jest hiponatremia, czyli obniżenie poziomu sodu we krwi poniżej wartości prawidłowej (<136mmol/l).
Objawy hiponatremii
Pierwszymi objawami łagodnej hiponatremii mogą być: zmęczenie, osłabienie, obrzęki kończyn oraz wzmożone pragnienie. Kiedy stężenie sodu spada <130mmmol/l wówczas dołączają się nudności, wymioty i wzdęcia. Przy stężeniach <125mmol/l obserwuje się: bóle głowy, niezborność ruchów, dezorientację, niepokój, apatię. Mogą również pojawić się drgawki i śpiączka. Skrajnie nasilona i nieleczona hiponatremia może być przyczyną obrzęku mózgu oraz zgonu.
Objawy hiponatremii mają zatem bardzo nieswoisty charakter, a więc o jej rozpoznaniu ostatecznie decyduje pomiar stężenia sodu we krwi.
Hiponatremia może rozwinąć się w przebiegu terapii różnymi lekami psychotropowymi, zwłaszcza w trakcie zażywania:
- leków przeciwpsychotycznych (wówczas często jej poprzedzana długotrwałym nadmiernym spożywaniem płynów – tj. polidypsją) – zwłaszcza wieloletniego stosowania leków typowych,
- leków przeciwdepresyjnych,
- karbamazepiny,
- okskarbazepiny.
Do najważniejszych czynników ryzyka rozwoju hiponatremii należą m.in.:
- starszy wiek pacjenta,
- upalna pogoda,
- wysoka temperatura otoczenia,
- palenie dużej ilości papierosów,
- płeć żeńska,
- hiperlipidemia,
- cukrzyca,
- niedoczynność tarczycy,
- choroba niedokrwienna serca,
- choroby nowotworowe,
- stany pooperacyjne,
- zły stan ogólny zdrowia,
- wyniszczenie,
- niewydolność nerek,
- niewydolność serca,
- uszkodzenie wątroby znacznego stopnia,
- przewlekła obturacyjna choroba płuc.
Leczenie hiponatremii
Leczenie łagodnej hiponatremii polega m.in. na: ograniczeniu podaży płynów, dosalaniu potraw (lub innych formach suplementacji sodu), zmianie otrzymywanego leczenia oraz minimalizacji czynników nasilających hiponatremię. Znaczna hiponatremia lub taka, która wiąże się z pojawieniem się nasilonych objawów wymaga leczenia szpitalnego.
W zapobieganiu hiponatremii ważna jest regularna kontrola stężenia sodu we krwi w trakcie farmakoterapii oraz eliminacja lub minimalizowanie tych czynników ryzyka, na które możemy mieć wpływ.
Opracował dr hab. n. med. Marcin Siwek na podstawie:
- Marcin Siwek; wykład: „Wybrane powikłania leczenia psychotropowego”. Konferencja Naukowo-Szkoleniowa: Pacjent-pielęgniarka partnerzy w działaniu. Kraków 2009
- Jolanta Rabe-Jabłońska; wykład: Zespoły hipoosmolarności, hiponatremia, hipokalemia. Rozpoznawanie, postępowanie. Konferencja: „Kontrowersje w psychiatrii”, Kraków 2012
