Na co dzień przyjmujemy różne pokarmy i zazwyczaj specjalnie się nad tym nie zastanawiamy. Jednak może to być ważne podczas stosowania jakiejkolwiek farmakologii, również podczas przyjmowania leków z powodu zaburzeń psychicznych.
Sok grejpfrutowy
Sok i inne preparaty z grejpfruta (w tym same owoce) zawierają składniki, które w mniejszym lub większym stopniu blokują niektóre enzymy wątrobowe, zaangażowane w metabolizm wielu leków, w tym leków psychotropowych. Skutkiem niekorzystnej interakcji soku grejpfrutowego z lekami może być znaczący wzrost stężenia leku we krwi, prowadzący do wystąpienia lub nasilenia działań niepożądanych, a nawet (w skrajnych przypadkach) pojawienia się efektu toksycznego. Zapytaj swojego psychiatrę czy możesz, biorąc dane leki, bezpiecznie pić sok i stosować inne preparaty z grejpfruta. Tak długo jak nie jesteś tego pewna/pewien – nie pij go.
Alkohol
Na wielu etapach leczenia psychotropowego i w trakcie stosowania wielu leków alkohol jest przeciwwskazany, ponieważ:
- częste stosowanie alkoholu powoduje zwiększenie aktywności enzymów wątrobowych, z następowym przyspieszeniem metabolizmu leków, co skutkuje spadkiem stężenia leków we krwi, a to prowadzi do redukcji, a nawet utraty ich skuteczności,
- niektóre leki przeciwdepresyjne i przeciwpsychotyczne oraz wszystkie leki nasenne i uspokajające wchodzą w niebezpieczne interakcje z alkoholem, w postaci potęgowania działania hamującego na układ nerwowy, co skutkuje: nasileniem senności, zmęczenia, działania odurzającego alkoholu, ryzykiem paradoksalnych i nieprzewidywalnych reakcji z zaburzeniami zachowania, zaburzeniami osądu, koncentracji i koordynacji wzrokowo-przestrzennej, a także ryzykiem zagrażającego zdrowiu lub życiu zatrucia (zawsze zapytaj czy leki jakie zażywasz wchodzą w niebezpieczne interakcje z alkoholem!!),
- w przypadku równoczesnego stosowania alkoholu i leków może nasilić się i sumować efekt uszkadzający wątrobę – zarówno związany z alkoholem jak i niektórymi lekami,
- alkohol zaburza przewodnictwo w mięśniu sercowym, a zatem konsekwencją spożycia alkoholu może być zwiększone ryzyko wystąpienia zaburzeń rytmu serca, zwłaszcza u pacjentów przyjmujących równocześnie leki przeciwpsychotyczne czy niektóre leki przeciwdepresyjne, które mogą wydłużać przewodnictwo w mięśniu sercowym,
- równoczesne spożywanie alkoholu i leków psychotropowych może pogorszyć tolerancję tych drugich. Dotyczy to zwłaszcza niektórych leków przeciwpsychotycznych, kiedy to spożycie alkoholu może zwiększyć ryzyko wystąpienia lub przyczynić się do nasilenia objawów pozapiramidowych,
- alkohol może być czynnikiem prowokującym nawrót takich zaburzeń jak depresja, schizofrenia, choroba afektywna dwubiegunowa,
- u osób leczonych z powodu zaburzeń lękowych alkohol (pomimo początkowego działania „rozluźniającego”) może działać lękotwórczo ,
- u osób leczonych z powodu bezsenności alkohol (pomimo początkowego efektu ułatwiającego zasypianie) bardzo silnie zaburza sen, obniża jego jakość oraz utrwala i pogłębia bezsenność.
Pokarmy bogate w tyraminę
W przypadku stosowania moklobemidu (leku przeciwdepresyjnego z grupy odwracalnych inhibitorów monaaminooksydazy) – zwłaszcza jeżeli lek ten stosowany jest w dużych dawkach a pacjent cierpi na choroby układu krążenia, należy zachować ostrożność i nie spożywać dużych ilości pokarmów zawierających tyraminę, ponieważ interakcja tyraminy z tym lekiem może skutkować nagłymi, znacznymi i niebezpiecznymi wzrostami ciśnienia tętniczego krwi. Pokarmy bogate w tyraminę są przeciwwskazane w przypadku stosowania tzw. nieodwracalnych i/lub nieselektywnych inhibitorów monoaminooksydazy.
Największa ilość tyraminy znajduje się w następujących pokarmach:
| sery | niebieskie sery pleśniowe, dojrzałe sery – zarówno „twarde”, jak i „miękkie”, sery typu cheddar i typu mozarella, sosy i pasty serowe, tofu |
| ryby i produkty mięsne | wędzone i marynowane ryby lub mięso, wywary mięsne, salami, mortadela, wędliny suszone i dojrzewające, podroby (głównie wątroba, zwłaszcza kurza), owoce morza w postaci konserwowej lub w przypadku, gdy istnieje wątpliwość czy są świeże |
| alkohole | likiery i inne zagęszczone napoje alkoholowe, czerwone wino (zwłaszcza chianti), piwo typu „ale”, piwa bezalkoholowe (!), wina i piwa domowej produkcji (!) |
| warzywa, owoce | bób, kiszona kapusta, bigos, awokado |
| inne | drożdże i wyciągi z drożdży, sosy sojowe, zupy w proszku, kostki rosołowe i „jarzynki” w kostce |
Kawa, herbata
Składniki zawarte w kawie czy herbacie (zawłaszcza mocnej) mogą powodować strącanie się niektórych leków i znaczące osłabienie ich wchłaniania z przewodu pokarmowego. Napoje te oczywiście nie są przeciwwskazane w trakcie leczenia psychotropowego, ale raczej nie powinno się nimi popijać leków (w tym celu najlepiej używać czystej wody, mineralnej lub przegotowanej). Trzeba również pamiętać, że osoby, które cierpią na zaburzenia lękowe oraz bezsenności powinny wystrzegać się częstego picia mocnej kawy i herbaty – ze względu na ryzyko zaostrzania się niektórych objawów towarzyszących zespołom lękowym lub ryzyko spłycenia snu.
Przygotował dr hab. n. med. Marcin Siwek, na podstawie:
- Jarosłwa Woroń, Marcin Siwek, „Interakcje wybranych leków przeciwdepresyjnych” , Medycyna Praktyczna Psychiatria 2009/06
- Jarosław Woroń, Marcin Siwek, „Interakcje leków psychotropowych z alkoholem i składnikami dymu tytoniowego”, Medycyna Praktyczna Psychiatria 2011/03
- Steven Bazire. Psychotrpic Drug Directory 2010.
