Co ot jest Zespół obturacyjnego bezdechu sennego
Zespół obturacyjnego bezdechu sennego (OSAS – obstuctive sleep apnea syndrome) należy do zaburzeń oddychania w czasie snu i ma niekorzystny wpływ nie tylko na jakość snu (a tym samym na funkcjonowanie w ciągu dnia), ale też na ogólny stan zdrowia. Wieloletnie utrzymywanie się OSAS wiąże się z istotnym ryzykiem poważnych powikłań kardiologicznych (np. zawał serca, udar mózgu) i pulmonologicznych (np. nadciśnienie płucne). Zespołowi temu często towarzyszy: nadciśnienie tętnicze, zaburzenia rytmu serca, choroba niedokrwienna serca, a u mężczyzn – zaburzenia wzwodu.
Zespół obturacyjnego bezdechu sennego polega na występowaniu wdechowego zwężenia górnych dróg oddechowych w czasie snu i ocenia się, że w populacji ogólnej dotyczy 4% mężczyzn i 2% kobiet. Do zwężenia na poziomie gardła, podniebienia miękkiego i języka dochodzi w sytuacji kiedy wartość ujemnego ciśnienia w drogach oddechowych w czasie wdechu jest większa niż napięcie okolicznych mięśni.
Czynniki ryzyka wystąpienia takiego zwężenia podczas snu to:
- sen w pozycji na plecach,
- otyłość,
- duży obwód szyi (obwód kołnierzyka ≥ 43 u mężczyzn i ≥41 u kobiet),
- wydłużone podniebienie miękkie,
- powiększenie języka,
- powiększone: migdałki podniebienne lub migdałek gardłowy,
- nadmiar tkanki tłuszczowej i limfatycznej w obrębie gardła,
- choroby laryngologiczne (np. skrzywienie przegrody nosowej, polipy śluzówki nosa, przerost małżowin nosowych).
Niekorzystny wpływ na drożność górnych dróg oddechowych mają ponadto: konsumpcja alkoholu oraz przyjmowanie leków nasennych i uspokajających, narkotycznych leków przeciwbólowych i innych.
Objawy Zespołu obturacyjnego bezdechu sennego
Główne objawy OSAS to:
- głośne, nieregularne chrapanie z przerwami w oddychaniu podczas snu,
- niespokojny sen z częstym budzeniem się (z uczuciem duszenia się, kołatania serca),
- rano: ból głowy, uczucie zmęczenia i niewyspania, uczucie suchości w jamie ustnej,
- w ciągu dnia: senność, brak energii, zaburzenia koncentracji uwagi, osłabienie sprawności intelektualnej.
Zespół ten dotyczy częściej otyłych mężczyzn w średnim wieku o krótkiej, grubej szyi, którzy głośno chrapią w nocy i skarżą się na senność w ciągu dnia.
Rozpoznanie Zespołu obturacyjnego bezdechu sennego
Standardowo rozpoznanie OSAS wymaga wykonania badania polisomnograficznego, co jest możliwe w specjalistycznych ośrodkach zajmujących się oceną zaburzeń oddychania w czasie snu. Dostępne obecnie nowoczesne urządzenia umożliwiają jednak wykonanie badania w domu pacjenta. U wielu chorych pozwala to, w połączeniu z dokładnym wywiadem lekarskim, na wiarygodne rozpoznanie. Polisomnografię nadal zaleca się podczas kwalifikacji do terapii z użyciem dodatniego ciśnienia oddechowego lub gdy podejrzewa się złożone zaburzenia oddychania w czasie snu.
Leczenie Zespołu obturacyjnego bezdechu sennego
Postępowanie w przypadku pacjentów z OSAS obejmuje różne interwencje:
- zmiana nawyków i funkcjonowania danej osoby (opanowanie nadwagi/otyłości, unikanie alkoholu i palenia tytoniu oraz leków o działaniu uspokajającym i prowadzącym do rozluźnienia mięśni, unikanie spania „na plecach”),
- konieczne jest badanie laryngologiczne (czasami nieskomplikowana operacja zapewnia ustąpienie dolegliwości, np. plastyka skrzywienia przegrody nosowej lub powiększonych małżowin nosa, usunięcie polipów błony śluzowej nosa lub powiększonych migdałków),
- brak powodzenia powyższych metod i obecność bardziej zaawansowanych postaci OSAS jest wskazaniem do zastosowania terapii polegającej na generowaniu dodatniego ciśnienia w drogach oddechowych (CPAP), co zapobiega zapadaniu się dróg oddechowych. Stosuje się w tym celu specjalnie aparaty z maską zakładaną na nos przed snem. Wartość stosowanego ciśnienia powietrza jest definiowana przez lekarza. Metoda ta jest stosunkowo bezpieczna, a występujące w trakcie jej stosowania powikłania to m. in: wysuszenie i podrażnienie śluzówki nosa oraz podrażnienia skóry nosa. Istnieją skuteczne metody przeciwdziałania tym skutkom niepożądanym.
- zastosowanie doustnych protez i odpowiednich szyn, co ma prowadzić do udrożnienia dróg oddechowych w czasie snu (metoda bardziej skuteczna w przypadku chrapania i mniej efektywna u osób z OSAS niż CPAP),
Zespół obturacyjnego bezdechu sennego wymaga różnicowania m. in. z ośrodkowymi zaburzeniami oddychania w czasie snu, kiedy to postępowaniem w wyboru jest odpowiednie leczenie przyczynowe.
Skuteczna terapia OSAS zapewnia poprawę jakości snu i brak senności w ciągu dnia, a czasami także prowadzi do opanowania nadciśnienia tętniczego i innych powikłań pulmonologiczno-kardiologicznych.
