Terapia par w sposób naturalny pojawia się w lecznictwie uzależnień jako sposób pomagania małżeństwom lub związkom nieformalnym w powrocie do zdrowia (w tym zatrzymaniu rozwoju uzależnienia) oraz w lepszym zrozumieniu siebie nawzajem. Terapia małżeńska/par umożliwia analizowanie relacji dwojga ludzi zarówno z perspektywy jednostki, jak i związku. Badania naukowe wskazują na to, że zwiększa się skuteczność leczenia uzależnienia, gdy uzupełnia się klasyczne formy terapii oddziaływaniami w stosunku do małżeństwa/pary.
Cele terapii małżeńskiej/par
Spotykając się wspólnie z małżonkami/partnerami można pracować terapeutycznie nad m.in.:
- wspieraniem zmiany związanej z decyzją o zaprzestaniu używania alkoholu i/lub innej substancji psychoaktywnej,
- poprawą wzajemnej komunikacji werbalnej i niewerbalnej,
- pomocą nad konstruktywnym rozwiązaniu konfliktów,
- rozpoznawaniem i wyrażaniem uczuć,
- odnajdywaniem pozytywnych uczuć względem siebie wzajemnie,
- uzyskaniem większej bliskości w związku,
- zwiększeniem świadomości własnych oczekiwań wobec partnera i siebie,
- wzięciem odpowiedzialności za własne funkcjonowanie w związku,
- pomocą w określeniu ról i zadań w związku,
- pomocą w podjęciu decyzji dotyczącej bycia razem lub rozstania.
Warunki efektywności terapii par
Koniecznym warunkiem efektywności terapii pary jest motywacja obydwojga małżonków/partnerów do podjęcia współpracy z psychoterapeutą. Ważnym punktem rozmowy jest badanie oczekiwań poszczególnych osób względem tego co miałoby się wydarzyć podczas terapii małżeńskiej i jakiej zmiany w swoim funkcjonowaniu partnerzy oczekują od siebie i siebie nawzajem. Psychoterapeuta na pierwszych spotkaniach dokładnie bada dlaczego para właśnie w tym momencie życia zgłosiła się do terapii, jakie ma oczekiwania. Czy naprawdę chcą coś zmieniać w swojej relacji partnerskiej lub małżeńskiej? W trakcie spotkań terapeuta stara się utrzymać postawę neutralności i uważnego słuchania obydwojga małżonków/partnerów, dba o to aby obydwoje partnerzy w miarę równym stopniu czuli się wysłuchani i wspomagani, nie staje po żadnej ze stron. Na początku terapeuta diagnozuje to co jest trudnością w parze, koncentrując się również na aspekcie związanym z uzależnieniem. Dopiero w fazie terapeutycznej szuka się wspólnie rozwiązań problemów wybranych do pracy terapeutycznej. Charakterystyczne na początku terapii jest przekonanie partnerów o konieczności zmiany drugiej osoby – „Jeśli mój partner się zmieni, ja w moim związku będę również szczęśliwy”. Budowanie przymierza terapeutycznego oraz wyjaśnianie celów i zasad terapii pozwala zmienić tę perspektywę wzajemnego patrzenia na siebie.
W przypadku par wykazujących niejasną motywację do terapii przedłuża się fazę diagnostyczno-motywującą w celu dopracowania warunków i tematów terapii oraz pracy w obszarze motywacji do zmian. Jest to szczególnie istotne w sytuacji konfliktu, gdy partnerzy wzajemnie się oskarżają, zrzucają odpowiedzialność na druga osobę, trudno im zobaczyć swój udział w zdarzeniach, które mają miejsce w relacji. Ten czas jest również okazją do wspólnego zastanowienia się nad wskazaniami do prowadzenia terapii małżeńskiej.
Praca z parą zalecana jest w przypadku gdy istnieje:
- motywacja obydwojga partnerów do zrozumienia problemów i wprowadzenia zmiany,
- decyzja na pracę wokół ustalonych problemów,
- obawa przed pogłębianiem się kryzysu,
- chęć nauczenia się nowych umiejętności.
Nie podejmuje się terapii pary gdy jest bardzo duże napięcie między partnerami, walka, wzajemne oskarżanie się i obwinianie, przerzucane odpowiedzialności, niechęć do wycofania się z konfliktu i agresji, niedostateczna motywacja, sytuacja występowania aktywnego uzależnienia (bez decyzji na zaprzestanie używania substancji psychoaktywnej lub nałogowego zachowania), przemoc, zagrożenie zachowaniami agresywnymi wobec innych, ryzyko suicydalne, duże problemy finansowe frustrujące podstawowe potrzeby życiowe, zagrożenie eksmisją, długi, podwójne związki, decyzja obojga partnerów o rozwodzie.
Opracowanie: mgr Jolanta Ryniak, na podstawie:
O’Farrell T.J., Fals-Stewart W., Behawioralna terapia par w leczeniu uzależnienia od alkoholu i narkotyków, Parpamedia, Warszawa 2008.
Wolska M. Wskazania i przeciwwskazania do terapii małżeńskiej/terapii par. Psychoterapia 4(155) 2012 s. 73-81.
Ryniak J., Wzmocnienie procesu zdrowienia poprzez terapię pary. Terapia Uzależnień i Współuzależnienia 6/2012.