Kiedy myślimy o zdradzie, zazwyczaj przychodzi nam na myśl fizyczna niewierność. Jednak to nie zawsze kontakt cielesny jest najbardziej niszczący dla związku. Często to zdrada emocjonalna – subtelna, trudna do uchwycenia i niekiedy bagatelizowana – powoduje największe spustoszenie. Zdrada emocjonalna nierzadko zostawia głębsze blizny niż zdrada seksualna: podważa zaufanie, bezpieczeństwo i tożsamość związku.
Co więcej, zdrada emocjonalna często rozwija się na naszych oczach – i właśnie jej pozorna “niewinność” sprawia, że ofiary długo nie zauważają skali zagrożenia. Dlatego warto uważnie przyjrzeć się temu, czym jest zdrada emocjonalna, jakie skutki psychiczne wywołuje i jak przeprowadzić proces leczenia po takim zranieniu.
Czym jest zdrada emocjonalna?
Zdrada emocjonalna to proces przekraczania granic emocjonalnej lojalności wobec partnera na rzecz osoby trzeciej. Polega na dzieleniu się uczuciami, myślami, codziennością i intymnymi szczegółami życia z kimś innym – w sposób, który powinien być zarezerwowany dla partnera. Jak zauważa prof. Bogdan de Barbaro, psychiatra i psychoterapeuta, “zdrada emocjonalna polega na ukrytym zawieszeniu lojalności – serce przestaje być całkowicie dostępne dla osoby, z którą tworzymy związek” (de Barbaro, 2008).
O emocjonalnej zdradzie możemy mówić, gdy pojawiają się:
- Intymne rozmowy – regularne dzielenie się uczuciami, marzeniami, frustracjami z osobą trzecią.
- Wzajemne wsparcie emocjonalne – w sytuacjach, w których wcześniej partner był pierwszym źródłem otuchy.
- Tajemnice przed partnerem – ukrywanie kontaktów, spotkań, rozmów.
- Idealizacja osoby trzeciej – myślenie o niej w kategoriach “rozumie mnie lepiej niż mój partner”.
W polskich badaniach relacji partnerskich (Krok, 2011) zdrada emocjonalna została uznana za równie destrukcyjną jak zdrada seksualna przez ponad 70% badanych kobiet i 55% mężczyzn.
Dlaczego zdrada emocjonalna boli tak głęboko?
Bliskość emocjonalna tworzy fundament bezpiecznej więzi. Gdy partner dzieli tę bliskość z kimś innym, osoba zdradzona doświadcza utraty poczucia bezpieczeństwa – podstawowej potrzeby opisanej choćby w teorii przywiązania Johna Bowlby’ego.
Zdrada emocjonalna kwestionuje samą wartość związku: “Dlaczego nie wystarczyłam/em?” – to pytanie dręczy wiele zdradzonych osób. Powstaje rozdźwięk między obrazem siebie sprzed zdrady (jako ważnej i kochanej osoby), a nowym obrazem (osoby odrzuconej, niewystarczającej).
Skutki zdrady emocjonalnej
Psychologiczne skutki zdrady emocjonalnej mogą obejmować:
- Spadek poczucia własnej wartości – myśli typu: „jestem do niczego”, „nie zasługuję na miłość”,
- Obsesyjne analizowanie szczegółów relacji partnera z osobą trzecią – tzw. „ruminacje”, opisane w badaniach C. B. Williamsa.
- Zaburzenia lękowe i ataki paniki (objawy somatyczne: kołatanie serca, duszność, bóle brzucha).
- Objawy depresyjne – utrata energii, obniżony nastrój, myśli rezygnacyjne.
- Zaburzenia snu i trudności z koncentracją.
Według polskich danych (CBOS, 2022) zdrada – zarówno fizyczna, jak i emocjonalna – jest jedną z najczęstszych przyczyn rozpadu małżeństw i długoterminowych związków partnerskich.
Etapy przechodzenia przez zdradę emocjonalną
Uważa się, że osoby doświadczające zdrady emocjonalnej przechodzą przez proces bardzo podobny do żałoby (por. Kübler-Ross, 1969):
- Szok i zaprzeczenie – niedowierzanie, racjonalizowanie sytuacji (“to tylko przyjaźń”).
- Gniew i wściekłość – skierowane na partnera, osobę trzecią, na siebie.
- Targowanie się – próby negocjowania powrotu do “starego porządku” w relacji.
- Depresja – smutek, utrata sensu życia, poczucie osamotnienia.
- Akceptacja – stopniowe godzenie się z nową rzeczywistością i podjęcie decyzji o przyszłości związku.
Ważne: każdy przechodzi ten proces w swoim tempie. Nie ma “właściwego” sposobu radzenia sobie ze zdradą emocjonalną – istotne jest, by dać sobie przestrzeń na przeżycie wszystkich emocji.
Jak sobie radzić?
- Uznaj swoje emocje Nie bagatelizuj swojego bólu. Jak pisze polska psycholożka Katarzyna Miller: „Uczucia nie są ani dobre, ani złe. Są i trzeba im pozwolić wybrzmieć” (Miller, 2014). Smutek, złość, wstyd – każdy z tych stanów zasługuje na uwagę.
- Rozmawiaj – mądrze Jeśli to możliwe, rozmawiaj z partnerem, ale nie w trybie “przesłuchania”. Celem nie jest wymuszenie przyznania się do winy, lecz próba zrozumienia: dlaczego doszło do zdrady emocjonalnej i czego zabrakło w relacji.
Wspierająca rozmowa powinna opierać się na zasadzie “ja-komunikatów” – wyrażaniu swoich uczuć, a nie oskarżeń (“Czułam się opuszczona”, zamiast: “Zrujnowałeś nasz związek!”).
- Ustal granice Jeżeli partner nie zaprzestaje kontaktu z osobą trzecią, to sygnał alarmowy. Wtedy konieczne jest ustalenie jasnych granic: czego potrzebujesz, by móc kontynuować utrzymywanie / budowanie relacji? Granice nie są zemstą – są aktem ochrony siebie.
- Skorzystaj z profesjonalnej pomocy Terapia indywidualna lub terapia par może być kluczowym krokiem. Badania prowadzone w Polsce (Wojciszke, 2009) pokazują, że nawet poważny kryzys, jakim jest zdrada, może stać się okazją do głębszego odnowienia relacji – pod warunkiem, że obie strony podejmą świadomą, trudną pracę nad związkiem. W procesie terapeutycznym ważne jest również odbudowanie relacji z samym sobą: zaufania do własnej intuicji, własnych potrzeb i wartości.
- Daj sobie czas Decyzja o pozostaniu w związku lub rozstaniu nie musi być natychmiastowa. Potrzeba czasu, aby zrozumieć, czego naprawdę chcemy i co będzie dla nas najlepsze.
Czy da się odbudować siebie (i relację) po zdradzie emocjonalnej?
Tak. Ale wymaga to pracy – nad sobą, nad relacją i nad odbudową zaufania. Praktyka kliniczna wskazuje, że pary, które zdołały przepracować zdradę emocjonalną, często tworzą potem głębsze, bardziej świadome więzi niż przed kryzysem. Nie zawsze jednak celem musi być “uratowanie” związku. Czasami zdrada emocjonalna jest momentem, w którym uczymy się stawiać własne granice, chronić siebie i lepiej rozumieć swoje potrzeby. Jak pisze Esther Perel: „Zdrada nie musi oznaczać końca miłości – ale zawsze oznacza koniec iluzji” (Perel, 2017).
Źródła:
- de Barbaro, B. (2008). Konteksty psychoterapii. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
- Krok, D. (2011). Związki partnerskie: emocje, wartości i wsparcie społeczne. Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego.
- CBOS. (2022). Raport o rozwodach i przyczynach rozpadów związków w Polsce.
- Miller, K. (2014). Kup kochance męża kwiaty. Wydawnictwo Zwierciadło.
- Wojciszke, B. (2009). Psychologia miłości. Wydawnictwo Naukowe Scholar.
