Bliskość i więź są podstawowymi potrzebami każdego człowieka. Problem zaczyna się wtedy, gdy relacja przestaje być źródłem wsparcia, a staje się jedynym fundamentem naszego życia. Wtedy możemy mówić o uzależnieniu emocjonalnym.
To nie tylko „zbytnie przywiązanie” – to mechanizm psychologiczny, który może poważnie utrudniać codzienne funkcjonowanie i niszczyć związki.
Uzależnienie emocjonalne – na czym polega?
Psychologowie definiują uzależnienie emocjonalne jako nadmierną i niezdrową potrzebę bliskości drugiej osoby, połączoną z silnym lękiem przed jej utratą.
Osoba uzależniona emocjonalnie czuje, że:
- bez drugiej osoby nie istnieje,
- sama nie poradzi sobie z życiem,
- partner/partnerka staje się jedynym źródłem szczęścia, poczucia wartości i bezpieczeństwa.
Badania nad tzw. love addiction (Peele, 1975; Sussman, 2010) pokazują, że mechanizmy uzależnienia emocjonalnego są podobne do uzależnień od substancji – pojawia się „głód”, przymus i utrata kontroli.
Objawy uzależnienia emocjonalnego
Jeśli zastanawiasz się, czy ten problem może dotyczyć Ciebie, warto przyjrzeć się typowym objawom:
- silny lęk przed odrzuceniem – każda kłótnia czy cisza w relacji urasta do rangi katastrofy,
- rezygnacja z siebie – podporządkowanie własnych potrzeb partnerowi/partnerce,
- nadmierna kontrola – sprawdzanie telefonu, obsesyjne myśli o drugiej osobie,
- uczucie pustki bez partnera/partnerki – brak możliwości czerpania radości z innych obszarów życia,
- idealizacja i deprecjonowanie siebie – partner/partnerka jest najważniejszy/najważniejsza, a ja jestem nikim bez niego/bez niej.
Psycholożka Robin Norwood, autorka bestsellerowej książki Kobiety, które kochają za bardzo, pisała: „Wielu ludzi myli miłość z uzależnieniem. Tam, gdzie są obsesja i strach przed stratą – trudno mówić o wolnej miłości”.
Skąd bierze się uzależnienie emocjonalne?
Przyczyny uzależnienia emocjonalnego są złożone, ale najczęściej mają korzenie w dzieciństwie i wczesnych relacjach:
- brak stabilnej więzi z rodzicami – dziecko uczy się, że musi walczyć o uwagę i miłość,
- niska samoocena – przekonanie, że „bez kogoś obok jestem bezwartościowy”,
- lęk przed samotnością – samotność odbierana jako zagrożenie, a nie naturalny stan,
- traumy relacyjne – odrzucenie, zdrady, zaniedbanie emocjonalne.
Jak leczyć uzależnienie emocjonalne?
Dobra wiadomość jest taka, że uzależnienie emocjonalne można leczyć – to proces wymagający odwagi i pracy nad sobą.
- Świadomość i rozpoznanie problemu – pierwszym krokiem jest zrozumienie, że silne przywiązanie to nie zawsze miłość, a często lęk przebrany w potrzebę bliskości.
- Odbudowanie relacji z samym sobą – w terapii kluczowe jest uczenie się, że można być wartościowym i bezpiecznym także bez partnera/partnerki. Pomocne są:
- budowanie własnych pasji,
- rozwój zawodowy i osobisty,
- uczenie się spędzania czasu samemu.
- Psychoterapia – psychoterapia indywidualna (np. psychodynamiczna, poznawczo-behawioralna, terapia schematów) pomaga odkryć źródła uzależnienia emocjonalnego i przepracować mechanizmy, które do niego prowadzą.
- Praca nad granicami – leczenie uzależnienia emocjonalnego to także nauka stawiania granic – mówienia „nie”, kiedy partner/partnerka przekracza nasze granice, oraz uczenia się w relacji zdrowej autonomii.
- Grupy wsparcia – dla wielu niezwykle pomocne okazują się grupy wsparcia (np. dla osób współuzależnionych), które pozwalają dostrzec, że nie jest się samemu z tym problemem.
Podsumowanie
Psychoterapeuta Walter Riso napisał: „Prawdziwa miłość zaczyna się tam, gdzie kończy się uzależnienie. Tylko wolny człowiek potrafi naprawdę kochać”.
Uzależnienie emocjonalne to stan, w którym relacja przestaje być wyborem, a staje się koniecznością. To nie miłość, ale lęk i brak poczucia własnej wartości kierują zachowaniem.
Leczenie wymaga odwagi, ale daje szansę na zbudowanie zdrowej, dojrzałej relacji, opartej na wolności, a nie na przymusie.
Bibliografia (polska)
- Grzegorzewska, I. (2021). Psychologia traumy rozwojowej. Wydawnictwo Naukowe PWN.
- Mellibruda, J. (2006). Uzależnienia. Geneza, terapia, powrót do zdrowia. Instytut Psychologii Zdrowia PTP.
- Sztander, W. (2010). Współuzależnienie. Teoria i terapia. Wydawnictwo Edukacyjne PARPA.
- Kawczyńska-Butrym, Z. (2007). Rodzina i uzależnienia. Wydawnictwo UMCS.
- de Barbaro, B. (red.) (2011). Wprowadzenie do systemowego rozumienia rodziny. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
