„Nie pamiętam za dużo z dzieciństwa. Nie było przemocy, nikt mnie nie bił, wszystko wyglądało… normalnie”. Jeśli to zdanie brzmi znajomo, być może nosisz w sobie coś, czego nie widać gołym okiem – nieuświadomioną traumę z dzieciństwa, która mimo upływu lat wpływa na codzienne życie.
Wiele osób dorosłych zgłasza się do terapeuty z objawami, których źródła nie potrafią nazwać. Często są to: lęk, chroniczne napięcie, trudności w związkach, poczucie pustki, niska samoocena czy znieczulenie emocjonalne. Nie chodzi tu o „wielką traumę” jak wypadek czy przemoc fizyczną, ale o mikrourazy emocjonalne, które zachodzą w pozornie dobrym domu.
Trauma z dzieciństwa – nawet ta nieuświadomiona – może ujawniać się dopiero w dorosłości, wpływając na zdrowie psychiczne i fizyczne.
Psychologia rozwojowa i współczesna psychiatria mówią dziś wprost: niewypowiedziane, niezauważone i niezaopiekowane emocje z dzieciństwa zapisują się w naszym ciele i umyśle – i wracają, gdy stajemy się dorośli.
Czym jest nieświadoma trauma z dzieciństwa?
Według definicji Bessela van der Kolka, autora książki The Body Keeps the Score (Strach ucieleśniony, 2018):
„Trauma to nie tylko wydarzenie z przeszłości, ale doświadczenie, które nadal żyje w ciele i umyśle, zakłócając zdolność do pełnego życia w teraźniejszości”.
Nie musisz pamiętać szczegółów – wystarczy, że przez długi czas jako dziecko doświadczałeś:
- braku emocjonalnej obecności rodziców,
- nadmiernych oczekiwań i ocen,
- zawstydzania,
- niestabilności emocjonalnej opiekunów,
- samotności lub ignorowania Twoich potrzeb.
Psycholożka Iwona Grzegorzewska w książce Psychologia traumy rozwojowej (2021) podkreśla:
„Ciche traumy – niezauważane przez otoczenie i trudne do nazwania – mają szczególnie silny wpływ na osobowość i funkcjonowanie jednostki w dorosłości”.
Co mówi nauka? Badania ACE
Jedno z najważniejszych badań w historii psychologii klinicznej to badanie ACE (Adverse Childhood Experiences), przeprowadzone przez Vincenta Felittiego i zespół CDC-Kaiser Permanente w 1998 roku. Pokazuje ono, że im więcej niekorzystnych doświadczeń w dzieciństwie, tym wyższe ryzyko depresji, uzależnień, chorób autoimmunologicznych, a nawet przedwczesnej śmierci.
Badania potwierdzają, że nieuświadomione traumy z dzieciństwa mogą skutkować poważnymi konsekwencjami zdrowotnymi w dorosłości.
Objawy nieuświadomionej traumy – jak ją rozpoznać?
Trauma rozwojowa nie zawsze krzyczy. Może objawiać się subtelnie, lecz systematycznie i być wyniszczająca. Jej objawami są:
- nadmierna potrzeba kontroli i perfekcjonizm,
- unikanie bliskości lub nadmierne przywiązanie,
- trudność z odczuwaniem radości, poczucie „pustki”,
- chroniczne napięcie mięśniowe, bóle brzucha lub głowy,
- nawracające stany lękowe i depresyjne,
- potrzeba „bycia grzecznym” za wszelką cenę,
- dysocjacja – uczucie odłączenia od ciała i emocji.
Dlaczego trauma z dzieciństwa pozostaje nieświadoma?
Dziecko nie ocenia sytuacji obiektywnie. Jego świat to jego opiekunowie. Jeśli rodzic nie potrafi okazać miłości czy wsparcia, dziecko nie myśli: „Mój rodzic nie umie kochać”, tylko: „Ze mną jest coś nie tak, nie zasługuję na miłość”.
To zjawisko, kiedy dziecko wybiera lojalność wobec opiekuna, poświęcając prawdę o sobie, nazywa się traumatyczną lojalnością (van der Hart, Nijenhuis, Steele).
Jak pisze Peter Levine, twórca metody Somatic Experiencing:
„Trauma to zamrożona energia. Aby ją uwolnić, nie wystarczy zrozumienie. Potrzebne jest bezpieczne przeżycie z ciałem”.
Jak wygląda proces zdrowienia?
- Stabilizacja – czyli bezpieczny fundament
Zanim dotkniesz trudnych wspomnień, uczysz się rozpoznawać sygnały ciała, regulować emocje i wracać do siebie po zalaniu lękiem.
- Świadomość emocji – nazwać, zanim przekształcimy
„Zacisk w gardle”, „ból w klatce piersiowej”, „odrętwienie” musisz nazwać to, co przez lata było nienazwane.
- Przepisanie narracji
Zaczynasz rozróżniać, co jest twoją prawdą, a co dziedzictwem wychowania. Powstaje nowa historia: oparta nie na wstydzie, lecz na sprawczości.
- Budowanie relacji i wewnętrznego Ja
Uczysz się tworzyć relacje, stawiać granice i być sobą – nie w teorii, ale w codziennym doświadczeniu. Psychoterapia nie tylko leczy rany, uczy także nowego życia.
Najczęściej zadawane pytania (FAQ):
Czy można mieć traumę z dzieciństwa, mimo że nie pamiętam złych wydarzeń?
Tak. Nieuświadomiona trauma z dzieciństwa często przejawia się poprzez objawy emocjonalne i cielesne, nawet jeśli wspomnienia są zablokowane.
Czy trauma z dzieciństwa zawsze wymaga terapii?
Najczęściej tak – praca z terapeutą pomaga nie tylko zrozumieć swoje mechanizmy, ale też je przepracować i odzyskać poczucie bezpieczeństwa.
Czy nieuświadomione traumy z dzieciństwa mogą wpływać na zdrowie fizyczne?
Tak. Badania pokazują związek z chorobami autoimmunologicznymi, przewlekłym stresem i problemami sercowo-naczyniowymi.
Podsumowanie
Dzieciństwo, które wydawało się „normalne”, może nieść w sobie ciche rany. Nieuświadomiona trauma wpływa na to, jak kochasz, jak się boisz, jak żyjesz.
A jednak… można odzyskać wolność. Jak pisze Bessel van der Kolk:
„Leczenie traumy to nie usuwanie przeszłości. To odzyskiwanie wyboru – jak żyć dzisiaj”.
Bibliografia:
van der Kolk, B. (2018). Strach ucieleśniony. Czarna Owca.
Grzegorzewska, I. (2021). Psychologia traumy rozwojowej. PWN.
Felitti, V. J., et al. (1998). Relationship of Childhood Abuse and Household Dysfunction to Many of the Leading Causes of Death in Adults: The Adverse Childhood Experiences (ACE) Study. American Journal of Preventive Medicine.
Levine, P. (2010). Obudźcie tygrysa. Leczenie traumy. Wydawnictwo UJ.
