Wiadomo, że używanie alkoholu w czasie ciąży może być szkodliwe dla dziecka. Jednak nie jest jednoznacznie określone i zbadane jaka ilość alkoholu wypijanego w ciąży i w jakim okresie rozwoju płodowego dziecka, może powodować trwałe uszkodzenia rozwojowe u niego. Z tego względu zaleca się całkowitą rezygnację z picia alkoholu przez kobietę przed zajściem w ciążę i w samym okresie ciąży. Szkody zdrowotne jakie mogą powstać w wyniku ekspozycji dziecka w życiu płodowym na alkohol są zbyt poważne, aby podejmować takie ryzyko.
Co oznacza termin FASD?
FASD (Fetal Alcohol Spectrum Disorder) czyli spektrum płodowych zaburzeń alkoholowych powstaje na skutek spożywania przez kobietę alkoholu w trakcie ciąży. W tym okresie u rozwijającego się płodu powstają i różnicują się komórki nerwowe. Alkohol niszczy i deformuje neurony, bez możliwości ich odbudowy w późniejszym czasie. Na skutek uszkodzenia komórek nerwowych mózg dziecka z FAS wykazuje mniejszą zdolność tworzenia połączeń między neuronami, ze słabszą komunikacją miedzypółkulową, co wpływa znacząco na jego rozwój.
W skład spektrum płodowych zaburzeń alkoholowych wchodzą:
- FAS (Fetal Alcohol Syndrome) czyli płodowy zespół alkoholowy,
- pFAS (partial FAS) czyli niepełny płodowy zespół alkoholowy,
- ARDN (Alcohol Related Neuronal Defect) czyli neurorozwojowe zaburzenie zależne od alkoholu.
FAS – płodowy zespół alkoholowy
Najczęściej rozpoznawanym zaburzeniem z obszaru FASD jest FAS, a to ze względu na widoczne cechy zewnętrznych zniekształceń dziecka. Dla rozpoznania FAS konieczne jest wystąpienie trzech elementów, które łącznie nie występują w żadnej innej chorobie. Zaliczamy do nich:
1. Zahamowanie wzrostu w okresie płodowym albo późniejszym i/lub zmniejszony obwód czaszki,
2. Charakterystyczne zmiany dymorficzne twarzy (m.in. skrócenie szpary powiekowej, cienka górna warga, wolniejszy rozwój środkowej części twarzy ze spłyconą rynienka nosową, krótki, zadarty nos, mała żuchwa),
3. Nieprawidłowy rozwój ośrodkowego układu nerwowego (m.in. opóźnienie rozwoju, zaburzenia zachowania, wady rozwojowe czaszki lub mózgu, zaburzenia neurologiczne, upośledzenie umysłowe).
Dzieci z FAS wykazują znaczne trudności w zakresie przechowywania i przetwarzania informacji, ich procesy myślowe są znacząco spowolniałe. Mają problem z łączeniem nowych informacji z tymi, które już posiadają. Uwidaczniają się u nich znaczne trudności w koncentracji uwagi. Pojawiają się również trudności z myśleniem abstrakcyjnym, uogólnianiem, dominuje myślenie schematyczne, naśladowanie innych. U tych dzieci obserwuje się trudności w obszarze myślenia przyczynowo-skutkowego, mają one problem z ustalaniem kolejności działań, planowaniem itp. Zdarza się, że ich działanie jest impulsywne – podejmują działania zanim pomyślą. Również procesy pamięciowe mogą być zaburzone np. dziecko ma kłopot z zapamiętywaniem podstawowych informacji, zapomina o swoich obowiązkach. Może to wpływać w znaczący sposób na problemy z nauką. Należy pamiętać, że nie da się wyeliminować objawów pierwotnych omawianego zaburzenia, jednak można pomóc dzieciom z FAS w rozwoju, poprzez rozumienie tego co się z nim dzieje oraz minimalizowania wtórnych problemów poprzez właściwe terapeutyczne działania korygujące.
Opracowała mgr Jolanta Ryniak, na podstawie materiałów informacyjnych PARPA.
