Wśród pacjentów cierpiących na zaburzenia psychiczne (np. depresja nawracająca, choroba afektywna/depresja dwubiegunowa, psychozy) znacznie częściej niż u osób z populacji ogólnej występują niektóre choroby somatyczne oraz nieprawidłowości metaboliczne i biochemiczne mogące predysponować do chorób somatycznych. Na przykład cukrzycę stwierdza się u 10-15% chorych na schizofrenię oraz 8-17% pacjentów z diagnozą choroby dwubiegunowej. Podwyższony poziom cholesterolu lub inne dyslipidemie są jeszcze powszechniejsze i – w zależności od badań – dotyczą 25-69% osób ze schizofrenią i 23-38% osób cierpiących na chorobę dwubiegunową. Zespół metaboliczny, czyli stan chorobowy będący kombinacją nadciśnienia, cukrzycy lub nietolerancji glukozy, otyłości i hipercholesterolemii stwierdza się u 30-60% osób z ww. diagnozami. Wszystkie te nieprawidłowości mogą być przyczyną poważnych konsekwencji zdrowotnych – w tym zawału serca i udaru mózgu. Przyczyny tak dużego rozpowszechnienia zaburzeń metabolicznych u pacjentów z chorobami psychicznymi są wielorakie, a do najważniejszych należą:
1) błędy dietetyczne i objadanie się (będące efektem działań niepożądanych leków, samoleczenia się – w postaci „zajadania” smutku i napięcia oraz wynikające z objawów chorobowych – np. wzmożenie apetytu w tzw. depresji atypowej),
2) zbyt mała aktywność fizyczna,
3) palenie tytoniu (dotyczące ponad 50% osób z diagnozą schizofrenii i choroby dwubiegunowej),
4) działania niepożądane niektórych leków psychotropowych,
5) choroby somatyczne mogące przyczyniać się do pogorszenia stanu somatycznego i psychicznego (np. zaburzenia endokrynologiczne).
Ponadto, zaburzenia afektywne i schizofrenia mogą mieć z chorobami somatycznymi wspólne obszary patofizjologii, takie jak np. stres oksydacyjny, aktywacja procesów prozapalnych, zaburzenia immunologiczne i hormonalne oraz zaburzenia metabolizmu kwasu foliowego i homocysteiny. Tłumaczy to dlaczego choroby psychiczne i somatyczne mogą wzajemnie pogarszać swój przebieg i rokowanie w przypadku kiedy nie pamięta się o objęciu leczeniem jednych i drugich jednocześnie. Z tych wszystkich powodów należy pamiętać, że osoby cierpiące na zaburzenia psychiczne powinny systematycznie badać niektóre parametry biochemiczne i metaboliczne (np. morfologia krwi, poziom glukozy na czczo i hemoglobiny glikowanej, stężenie we krwi kwasu moczowego, lipidogram, elektrolity, próby wątrobowe, kreatynina i inne) oraz korzystać z regularnych konsultacji u lekarzy chorób wewnętrznych (internistów) lub lekarzy pierwszego kontaktu. Pozwala to na identyfikację stanów przedchorobowych lub skuteczne leczenie już istniejących schorzeń somatycznych i minimalizację wynikających z nich powikłań. W przypadku występowania nawagi i otyłości warto też korzystać z porad dietetyka. O zasadność takich badań i konsultacji warto zapytać swojego psychiatrę.
